2025 – Các ngân hàng trung ương có thể kiểm soát được tỷ giá hối đoái?

Câu trả lời ngắn gọn là: Có thể kiểm soát ở mức độ nhất định, nhưng không hoàn toàn. Các ngân hàng trung ương có nhiều công cụ để tác động đến tỷ giá hối đoái, nhưng do thị trường ngoại hối quá lớn và chịu ảnh hưởng từ nhiều yếu tố toàn cầu, không một ngân hàng trung ương nào có thể kiểm soát tuyệt đối tỷ giá trong dài hạn. Dưới đây là phân tích chi tiết.

Các công cụ mà ngân hàng trung ương sử dụng để tác động đến tỷ giá

Thứ nhất: Chính sách lãi suất

• Tăng lãi suất → Đồng tiền mạnh lên, do nhà đầu tư quốc tế đổ vào mua tài sản có lợi suất cao.
• Giảm lãi suất → Đồng tiền yếu đi, do dòng vốn rút ra tìm lợi suất tốt hơn ở nơi khác.
• Ví dụ: Khi FED tăng lãi suất mạnh từ 2022-2023, $ tăng giá so với hầu hết các đồng tiền khác như EURO, JPY, GBP.

Thứ hai:  Can thiệp vào thị trường ngoại hối 

• Ngân hàng trung ương có thể bán ngoại tệ để mua lại đồng nội tệ, giúp đồng tiền mạnh lên.
• Hoặc mua ngoại tệ để bán đồng nội tệ, khiến đồng tiền yếu đi.
• Ví dụ:
  • Ngân hàng Nhật Bản (BOJ) đã bán USD, mua Yên Nhật (JPY) vào năm 2022 để ngăn JPY mất giá quá nhanh.
  • Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBOC) cũng can thiệp để giữ đồng Nhân dân tệ (CNY) ổn định.

Thứ ba: Kiểm soát dòng vốn

• Một số quốc gia áp dụng kiểm soát dòng vốn để ngăn tiền chảy ra ngoài, bảo vệ tỷ giá.
• Ví dụ: Trung Quốc kiểm soát chặt chẽ việc đổi Nhân dân tệ (CNY) sang USD để hạn chế vốn chảy ra nước ngoài.

Thứ tư: Chính sách điều tiết cung tiền

• Nới lỏng định lượng (QE): Bơm tiền vào nền kinh tế → Đồng tiền yếu đi.
• Thắt chặt định lượng (QT): Hút bớt tiền khỏi nền kinh tế → Đồng tiền mạnh lên.
• Ví dụ:
  • FED thực hiện QE giai đoạn 2020-2021 khiến USD yếu đi.
  • Sau đó, FED thực hiện QT vào 2022-2023, giúp USD mạnh lên.

Thứ năm:  Điều chỉnh chính sách tỷ giá hối đoái cố định

• Một số quốc gia như Trung Quốc, Ả Rập Saudi, Việt Nam có chế độ tỷ giá hối đoái neo (pegged exchange rate).
• Ngân hàng trung ương sẽ điều chỉnh biên độ giao dịch, nhưng không thể giữ tỷ giá cố định mãi mãi nếu áp lực quá lớn.
• Ví dụ: Năm 2015, Trung Quốc bất ngờ phá giá đồng Nhân dân tệ (CNY), gây sốc toàn cầu.

 Tại sao ngân hàng trung ương không thể kiểm soát hoàn toàn tỷ giá?

Thứ nhất: Thị trường ngoại hối quá lớn

• Mỗi ngày, thị trường Forex giao dịch hơn 7.5 nghìn tỷ USD, gấp nhiều lần so với quy mô của bất kỳ ngân hàng trung ương nào.
• Ngân hàng trung ương có thể can thiệp ngắn hạn, nhưng không thể chống lại xu hướng dài hạn của thị trường.

Thứ hai: Tác động từ các yếu tố toàn cầu

• Tỷ giá không chỉ phụ thuộc vào lãi suất, mà còn vào tăng trưởng kinh tế, địa chính trị, lạm phát, thương mại quốc tế…
• Ví dụ: USD mạnh lên không chỉ do FED tăng lãi suất, mà còn vì Mỹ có nền kinh tế vững mạnh hơn châu Âu và Trung Quốc trong giai đoạn 2022-2024.

Thứ ba: Can thiệp mạnh có thể gây tác dụng phụ

• Nếu một ngân hàng trung ương bán ngoại tệ quá nhiều để giữ tỷ giá, dự trữ ngoại hối có thể cạn kiệt.
• Nếu ép đồng tiền yếu đi quá lâu, có thể gây ra lạm phát cao.
• Ví dụ:
  • Ngân hàng trung ương Anh (BoE) từng phải can thiệp mạnh vào 2022 khi GBP rơi xuống mức thấp kỷ lục, nhưng không thể duy trì lâu.
  • Argentina phá giá đồng Peso vào năm 2023 do không thể tiếp tục kiểm soát tỷ giá.

 Kịch bản nào có thể xảy ra trong năm 2025?

Thứ nhất: Nếu FED tiếp tục giữ lãi suất cao

• USD mạnh lên so với hầu hết các đồng tiền khác.
• Các nước châu Á có thể phải can thiệp để giữ tỷ giá ổn định.

Thứ hai: Nếu khủng hoảng nợ doanh nghiệp xảy ra và FED cắt giảm lãi suất

• USD có thể suy yếu, vàng và tài sản trú ẩn khác sẽ tăng giá.
• Các ngân hàng trung ương có thể bơm tiền để hỗ trợ nền kinh tế, gây áp lực lên tỷ giá.

Thứ ba: Nếu xảy ra bất ổn địa chính trị lớn (ví dụ: xung đột leo thang ở Ukraine, Trung Đông, eo biển Đài Loan)

• Các đồng tiền trú ẩn như JPY, CHF, vàng sẽ tăng giá.
• USD có thể mạnh lên do nhà đầu tư tìm kiếm nơi an toàn.

 Kết luận

✅ Ngân hàng trung ương có thể tác động đến tỷ giá hối đoái trong ngắn hạn, nhưng không thể kiểm soát hoàn toàn do ảnh hưởng từ thị trường toàn cầu.
✅ Lãi suất, dự trữ ngoại hối và chính sách kiểm soát dòng vốn là ba công cụ chính để tác động đến tỷ giá.
✅ Nếu khủng hoảng kinh tế xảy ra vào năm 2025, nhiều ngân hàng trung ương có thể phải hạ lãi suất, bơm tiền, khiến tỷ giá biến động mạnh.