Cuộc chiến thuế quan có thể khiến kinh tế Trung Quốc suy thoái không?

Cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc từ năm 2018 đã dẫn đến việc hai nền kinh tế lớn nhất thế giới áp đặt các biện pháp thuế quan trả đũa lẫn nhau. Việc Mỹ áp thuế mạnh lên hàng hóa Trung Quốc khiến nền kinh tế nước này gặp không ít khó khăn, đặc biệt là trong lĩnh vực xuất khẩu và đầu tư. Câu hỏi đặt ra là liệu thuế quan có thể khiến kinh tế Trung Quốc rơi vào suy thoái hay không? Bài viết này sẽ phân tích tác động của thuế quan lên nền kinh tế Trung Quốc thông qua các chỉ số kinh tế, ảnh hưởng theo từng ngành và tác động dài hạn.

Tác động của thuế quan đến tăng trưởng GDP

Thứ nhất: Sự suy giảm của tăng trưởng kinh tế

• Trung Quốc từng đạt mức tăng trưởng GDP trung bình 6,6% vào năm 2018, nhưng con số này giảm xuống 6,1% năm 2019 và tiếp tục xuống 2,3% vào năm 2020 do tác động kép từ thuế quan và đại dịch COVID-19.
• Ngân hàng Thế giới ước tính thuế quan của Mỹ có thể khiến GDP Trung Quốc giảm 1,0-1,5 điểm phần trăm mỗi năm nếu cuộc chiến thương mại tiếp tục kéo dài.
• Xuất khẩu, một trong những động lực tăng trưởng chính của Trung Quốc, đã giảm 16% vào năm 2019 do thuế quan từ Mỹ.
• Tính đến năm 2023, xuất khẩu Trung Quốc sang Mỹ vẫn giảm 8,6% so với thời điểm trước khi áp thuế.

Thứ hai: So sánh với các nền kinh tế khác

• Mỹ cũng chịu ảnh hưởng từ thuế quan, nhưng mức độ thấp hơn do nền kinh tế Mỹ ít phụ thuộc vào xuất khẩu hơn so với Trung Quốc.
• Các nước châu Á như Việt Nam, Ấn Độ và Mexico lại hưởng lợi từ việc các doanh nghiệp Mỹ rời khỏi Trung Quốc để tìm kiếm nguồn cung ứng thay thế.
• FDI vào Trung Quốc giảm 7,1% vào năm 2023, trong khi Việt Nam ghi nhận mức tăng 12% trong cùng kỳ.

 Ảnh hưởng theo từng ngành kinh tế

Thứ nhất:  Ngành sản xuất

• Các ngành công nghiệp xuất khẩu như điện tử, dệt may, và máy móc chịu tác động nặng nề nhất.
• Nhiều công ty đa quốc gia như Apple, Samsung đã chuyển dây chuyền sản xuất sang các quốc gia khác để tránh thuế quan.
• Trung Quốc đã phải đầu tư mạnh vào sản xuất nội địa để giảm bớt phụ thuộc vào xuất khẩu sang Mỹ.
• Sản lượng sản xuất công nghiệp của Trung Quốc tăng trưởng chậm lại ở mức 3,6% vào năm 2023, so với mức trung bình 6% của thập kỷ trước.

Thứ hai: Ngành nông nghiệp

• Mỹ áp thuế lên nhiều mặt hàng nông sản Trung Quốc như thủy sản, rau quả và đậu phộng, làm giảm khả năng cạnh tranh của nông dân Trung Quốc.
• Để đối phó, Trung Quốc mở rộng thị trường xuất khẩu sang các nước châu Phi và Đông Nam Á.
• Xuất khẩu nông sản của Trung Quốc sang Mỹ giảm 25% từ năm 2018 đến 2022, nhưng xuất khẩu sang Đông Nam Á tăng 15% trong cùng kỳ.

Thứ ba: Ngành công nghệ

• Mỹ đã hạn chế các công ty công nghệ Trung Quốc như Huawei tiếp cận thị trường Mỹ và sử dụng công nghệ từ các tập đoàn Mỹ như Google và Qualcomm.
• Điều này khiến Trung Quốc phải phát triển các giải pháp công nghệ thay thế, nhưng quá trình này đòi hỏi nhiều thời gian và nguồn lực.
• Đầu tư vào sản xuất chip nội địa của Trung Quốc tăng 40% vào năm 2023 để giảm sự phụ thuộc vào công nghệ Mỹ.

Đầu tư và dòng vốn

Thứ nhất: FDI vào Trung Quốc suy giảm

• Các công ty đa quốc gia ngày càng thận trọng hơn khi đầu tư vào Trung Quốc do lo ngại về sự bất ổn của thuế quan và chính sách.
• FDI vào Trung Quốc đã giảm 7,1% trong năm 2023, trong khi các nước như Việt Nam và Ấn Độ ghi nhận mức tăng trưởng FDI đáng kể.
• Các nước như Việt Nam và Ấn Độ đã hưởng lợi khi thu hút các nhà đầu tư muốn tránh rủi ro thuế quan.

Thứ hai: Dòng vốn thoái khỏi thị trường tài chính Trung Quốc

• Nhiều nhà đầu tư quốc tế đã giảm tỷ lệ sở hữu tài sản tài chính Trung Quốc do lo ngại về sự suy giảm tăng trưởng.
• Đồng Nhân dân tệ cũng bị mất giá so với USD, khiến Trung Quốc phải can thiệp vào thị trường ngoại hối.
• Tính đến năm 2023, Nhân dân tệ mất giá 9% so với USD do áp lực từ thuế quan và chính sách tiền tệ thắt chặt của Mỹ.

Tác động dài hạn và triển vọng tương lai

Thứ nhất: Trung Quốc có thể rơi vào suy thoái không?

• Mặc dù tăng trưởng GDP giảm, Trung Quốc chưa rơi vào suy thoái chính thức (được định nghĩa là hai quý liên tiếp có GDP âm).
• Tuy nhiên, nếu thuế quan tiếp tục leo thang và các yếu tố khác như nợ công gia tăng, suy thoái có thể xảy ra.
• Trung Quốc đang chuyển hướng từ nền kinh tế dựa vào xuất khẩu sang tăng trưởng nhờ tiêu dùng nội địa để giảm sự phụ thuộc vào thương mại quốc tế.

Thứ hai: Trung Quốc có thể thích nghi không?

• Chính phủ Trung Quốc đã có nhiều biện pháp kích thích kinh tế, như giảm lãi suất, tăng đầu tư công và khuyến khích tiêu dùng nội địa.
• Sự phát triển của các ngành công nghệ cao, năng lượng tái tạo và thương mại điện tử có thể giúp Trung Quốc duy trì tăng trưởng bền vững hơn.
• Trung Quốc cũng tăng cường hợp tác kinh tế với các quốc gia không bị ảnh hưởng bởi thuế quan của Mỹ, như Liên minh châu Âu và các nước châu Phi.
• Dự báo đến năm 2030, tỷ trọng xuất khẩu trong GDP Trung Quốc có thể giảm xuống còn 15%, trong khi tiêu dùng nội địa sẽ trở thành động lực chính.

Kết luận

Mặc dù thuế quan từ Mỹ gây ra nhiều tổn thất cho nền kinh tế Trung Quốc, nhưng chưa đủ để đẩy đất nước này vào suy thoái hoàn toàn. Trung Quốc đã có những chiến lược điều chỉnh để giảm thiểu tác động, như chuyển đổi mô hình tăng trưởng và tìm kiếm thị trường mới. Tuy nhiên, nếu chiến tranh thương mại tiếp tục kéo dài và các yếu tố khác như nợ công, giảm đầu tư và căng thẳng địa chính trị gia tăng, nguy cơ suy thoái trong dài hạn là có thể xảy ra. Trung Quốc cần tiếp tục cải cách kinh tế và tìm kiếm sự cân bằng giữa tăng trưởng nội địa và thương mại quốc tế để duy trì vị thế của mình trong nền kinh tế toàn cầu.