Cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu có thể bắt nguồn từ cuộc chiến thuế quan không?

Chiến tranh thương mại là một cuộc xung đột kinh tế giữa các quốc gia thông qua các biện pháp thuế quan và hạn chế thương mại. Trong lịch sử, các cuộc chiến thương mại thường kéo theo những hệ lụy kinh tế nghiêm trọng, làm giảm tăng trưởng kinh tế và ảnh hưởng đến các thị trường tài chính. Nhưng liệu chiến tranh thương mại có thể trực tiếp gây ra một cuộc khủng hoảng tài chính hay không? Bài viết này sẽ phân tích các mối liên hệ giữa chiến tranh thương mại và sự bất ổn tài chính, cung cấp các ví dụ minh họa và đánh giá khả năng dẫn đến một cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu.

Cơ chế tác động của chiến tranh thương mại đến hệ thống tài chính

Thứ nhất: Tác động đến thị trường chứng khoán

Khi căng thẳng thương mại leo thang, tâm lý nhà đầu tư trở nên bất ổn, làm gia tăng sự biến động trên thị trường chứng khoán.

Ví dụ :

• Trong cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung năm 2018-2019, thị trường chứng khoán Mỹ và Trung Quốc chứng kiến những đợt sụt giảm mạnh. Chỉ số Dow Jones có thời điểm mất hơn 800 điểm trong một ngày khi căng thẳng gia tăng.
• Chỉ số Shanghai Composite Index của Trung Quốc cũng giảm mạnh khi các nhà đầu tư lo lắng về tác động lâu dài của thuế quan đối với nền kinh tế.

Thứ hai: Suy giảm đầu tư và dòng vốn

Chiến tranh thương mại làm gia tăng rủi ro, khiến các doanh nghiệp trì hoãn hoặc cắt giảm đầu tư. Điều này có thể làm chậm quá trình tăng trưởng kinh tế và ảnh hưởng đến hệ thống tài chính.

Ví dụ :

• Các công ty công nghệ lớn như Apple và Intel đã giảm kế hoạch mở rộng sản xuất do lo ngại về tác động của thuế quan đối với chuỗi cung ứng.
• Dòng vốn đầu tư nước ngoài vào Trung Quốc đã giảm 15% trong năm 2019 khi các công ty tìm kiếm các địa điểm sản xuất thay thế như Việt Nam và Ấn Độ.

Thứ ba: Tác động đến hệ thống ngân hàng

Khi kinh tế suy giảm do chiến tranh thương mại, tỷ lệ vỡ nợ của doanh nghiệp và cá nhân có thể tăng lên, làm suy yếu hệ thống ngân hàng.

Ví dụ :

• Trong cuộc khủng hoảng tài chính 2008, một phần nguyên nhân đến từ sự sụp đổ của thị trường bất động sản. Một cuộc chiến thương mại kéo dài có thể tạo ra hiệu ứng tương tự nếu doanh nghiệp không có đủ dòng tiền để trả nợ.
• Ngân hàng Trung Quốc và Mỹ đã buộc phải tăng dự trữ rủi ro do lo ngại về khả năng vỡ nợ gia tăng trong bối cảnh suy thoái thương mại.

Nguy cơ xảy ra khủng hoảng tài chính từ chiến tranh thương mại

Thứ nhất: Tác động lên thị trường tài chính toàn cầu

Các nền kinh tế lớn như Mỹ và Trung Quốc có tác động sâu rộng đến hệ thống tài chính toàn cầu. Khi hai nền kinh tế này suy giảm, nó có thể tạo ra hiệu ứng lan truyền đến các quốc gia khác.

Ví dụ :

• Trong năm 2019, khi Mỹ và Trung Quốc áp thuế lẫn nhau, thị trường tài chính ở châu Âu và Nhật Bản cũng chịu ảnh hưởng nặng nề, với chỉ số DAX của Đức giảm 7% và Nikkei 225 của Nhật Bản lao dốc 10%.

Thứ hai: Đồng tiền mất giá và bất ổn tiền tệ

Một hệ quả của chiến tranh thương mại là sự mất giá của đồng tiền, gây ra biến động trên thị trường tiền tệ.

Ví dụ :

• Đồng nhân dân tệ đã giảm xuống mức thấp nhất trong hơn một thập kỷ vào năm 2019 khi Trung Quốc đáp trả thuế quan của Mỹ bằng cách nới lỏng chính sách tiền tệ.
• Sự mất giá của đồng tiền có thể khiến các nước khác rơi vào tình trạng suy giảm xuất khẩu và ảnh hưởng đến nền kinh tế toàn cầu.

Thứ ba: Sự sụp đổ của chuỗi cung ứng toàn cầu

Chiến tranh thương mại có thể làm gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu, dẫn đến chi phí sản xuất tăng cao và lợi nhuận của doanh nghiệp bị thu hẹp.

Ví dụ :

• Các nhà sản xuất ô tô như Ford và General Motors đã phải điều chỉnh dây chuyền sản xuất khi thuế quan khiến chi phí linh kiện tăng mạnh.
• Hãng điện tử Nhật Bản Sony đã chuyển một phần sản xuất từ Trung Quốc sang Thái Lan để tránh thuế quan cao hơn từ Mỹ.

Kinh nghiệm từ lịch sử

Những cuộc chiến thương mại trong quá khứ đã từng gây ra những cuộc khủng hoảng kinh tế nghiêm trọng.

Ví dụ :

• Cuộc Đại suy thoái 1929: Các biện pháp bảo hộ thương mại như Đạo luật Smoot-Hawley đã làm giảm thương mại quốc tế, dẫn đến sự sụp đổ kinh tế toàn cầu.
• Khủng hoảng tài chính châu Á 1997: Mặc dù không xuất phát từ chiến tranh thương mại, nhưng sự mất giá của đồng tiền và dòng vốn tháo chạy có những điểm tương đồng với hậu quả của chiến tranh thương mại.
• Khủng hoảng nợ châu Âu 2010: Một phần nguyên nhân đến từ sự mất cân bằng thương mại giữa các nước trong khu vực đồng Euro, dẫn đến suy thoái kinh tế nghiêm trọng.

Giải pháp giảm thiểu rủi ro

Thứ nhất: Thỏa thuận thương mại

Các quốc gia nên tìm kiếm các giải pháp thông qua đối thoại để tránh leo thang căng thẳng thương mại.

Ví dụ :

• Thỏa thuận Giai đoạn Một giữa Mỹ và Trung Quốc năm 2020 đã giúp làm giảm căng thẳng và ổn định thị trường.

Thứ hai: Chính sách tài chính và tiền tệ linh hoạt

Các ngân hàng trung ương có thể điều chỉnh chính sách tiền tệ để giảm thiểu tác động của chiến tranh thương mại.

Ví dụ :

• Cục Dự trữ Liên bang Mỹ đã cắt giảm lãi suất vào năm 2019 để hỗ trợ nền kinh tế đối phó với căng thẳng thương mại.
• Trung Quốc đã áp dụng các chính sách kích thích kinh tế để giảm bớt tác động tiêu cực từ thuế quan.

Thứ ba:  Đa dạng hóa chuỗi cung ứng

Doanh nghiệp cần tìm kiếm các giải pháp nhằm giảm phụ thuộc vào một quốc gia duy nhất.

Ví dụ :

• Các công ty công nghệ đã chuyển một phần sản xuất sang Đông Nam Á để tránh rủi ro từ thuế quan Mỹ – Trung.

Kết luận

Chiến tranh thương mại có thể làm tăng nguy cơ dẫn đến một cuộc khủng hoảng tài chính nếu nó kéo dài và tác động mạnh đến hệ thống tài chính toàn cầu. Những yếu tố như sự sụt giảm thị trường chứng khoán, bất ổn tiền tệ, suy giảm đầu tư và gián đoạn chuỗi cung ứng có thể tạo ra hiệu ứng dây chuyền, đẩy nền kinh tế toàn cầu vào suy thoái. Tuy nhiên, với các biện pháp chính sách phù hợp, rủi ro này có thể được kiểm soát. Điều quan trọng là các quốc gia cần hợp tác để tìm kiếm các giải pháp giúp duy trì sự ổn định của hệ thống tài chính toàn cầu.