Liang Wenfeng – Nhà Sáng Lập DeepSeek Kẻ Thách Thức OpenAI
Liang Wenfeng - Nhà Sáng Lập DeepSeek Kẻ Thách Thức OpenAI
Xin chào các bạn!
Dù DeepSeek thành công vang dội, Liang Wenfeng vẫn là một người kín tiếng, ít khi xuất hiện trước truyền thông. Ông không chạy theo lợi nhuận mà tập trung vào nghiên cứu, theo đuổi triết lý mã nguồn mở, giúp nhiều nhà phát triển có thể tiếp cận AI tiên tiến mà không phải trả phí.
Phong cách lãnh đạo của Liang cũng rất đặc biệt. Ông không chỉ tuyển dụng những người giỏi về khoa học máy tính mà còn tìm kiếm những tài năng từ các lĩnh vực khác, từ ngôn ngữ học đến nghệ thuật. Ông tin rằng AI không chỉ là một cỗ máy tính toán, mà phải hiểu và phản ánh được sự đa dạng của con người.
Xuất thân khiêm tốn nhưng tài năng vượt trội
Liang Wenfeng sinh năm 1985 tại một ngôi làng nhỏ thuộc tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc. Ngôi làng này không có nhiều điều kiện phát triển, cuộc sống của người dân chủ yếu gắn liền với nghề nông và buôn bán nhỏ. Gia đình Liang cũng không khá giả, cha mẹ ông đều là giáo viên tiểu học, mức lương chỉ đủ trang trải cuộc sống hằng ngày.
Dù lớn lên trong môi trường khiêm tốn như vậy, Liang lại bộc lộ tài năng đặc biệt trong toán học và khoa học ngay từ khi còn nhỏ. Từ những năm học tiểu học, cậu bé Liang đã rất say mê những con số, có thể giải những bài toán phức tạp hơn so với lứa tuổi của mình. Giáo viên ở trường nhận ra tài năng của cậu và thường giao cho cậu những bài toán nâng cao hơn để thử thách trí thông minh của cậu bé.
Đến năm cấp hai, Liang Wenfeng bắt đầu tham gia các cuộc thi toán học cấp huyện, cấp tỉnh, rồi dần dần vươn ra đấu trường quốc gia. Cậu liên tục đạt được những giải thưởng cao, khiến thầy cô và bạn bè đều ngưỡng mộ. Nhưng điều đặc biệt là, Liang không chỉ giỏi toán mà còn có tư duy sáng tạo vượt trội. Trong khi nhiều học sinh giỏi chỉ tập trung vào việc giải toán theo cách thông thường, Liang lại luôn tìm kiếm những cách tiếp cận mới, những phương pháp tư duy độc đáo giúp giải bài nhanh hơn và hiệu quả hơn.
Ngoài toán học, Liang còn rất yêu thích khoa học máy tính, dù vào thời điểm đó, cậu chưa có nhiều cơ hội tiếp cận với công nghệ hiện đại. Máy tính vẫn là một thứ xa xỉ đối với nhiều gia đình ở làng quê Trung Quốc lúc bấy giờ. Nhưng không vì thế mà cậu từ bỏ đam mê. Liang thường mượn sách về lập trình, thuật toán và tự học, ghi chép lại những điều thú vị mà cậu phát hiện được. Khi có cơ hội được chạm vào một chiếc máy tính ở trường, cậu dành hàng giờ để thử nghiệm những gì mình đã nghiên cứu.
Nhờ những nỗ lực không ngừng, Liang dần tạo dựng được danh tiếng trong giới học sinh giỏi toán và tin học. Cậu không chỉ được các giáo viên đánh giá cao mà còn lọt vào “tầm ngắm” của những trường đại học hàng đầu Trung Quốc. Chính nhờ nền tảng vững chắc này mà sau này, Liang Wenfeng đã có đủ kiến thức và bản lĩnh để bước vào thế giới công nghệ, trở thành một trong những người tiên phong trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo.
Học vấn và bước ngoặt với AI
Sau khi hoàn thành bậc trung học với thành tích xuất sắc, Liang Wenfeng thi đỗ vào Đại học Chiết Giang, một trong những trường đại học danh giá và có truyền thống nghiên cứu khoa học hàng đầu Trung Quốc. Đây là ngôi trường đã đào tạo nhiều nhân tài trong lĩnh vực công nghệ và kỹ thuật, và với Liang, đây chính là bước ngoặt quan trọng trong cuộc đời ông.
Những năm tháng tại Đại học Chiết Giang
Ban đầu, Liang đăng ký vào ngành kỹ thuật thông tin và truyền thông, một lĩnh vực đòi hỏi tư duy toán học cao và khả năng lập trình tốt. Đây là khoảng thời gian mà ông có cơ hội tiếp cận với những công nghệ tiên tiến hơn, đặc biệt là các thuật toán xử lý tín hiệu và nhận diện hình ảnh.
Tại đây, Liang không chỉ tiếp tục duy trì phong độ học tập xuất sắc mà còn dành nhiều thời gian nghiên cứu các thuật toán học máy và xử lý dữ liệu lớn. Khác với nhiều sinh viên chỉ học để lấy bằng, Liang luôn khao khát tìm hiểu sâu hơn về cách công nghệ có thể thay đổi thế giới. Ông tham gia vào nhiều dự án nghiên cứu tại trường, đồng thời thực hiện các bài toán ứng dụng thực tế trong lĩnh vực nhận diện hình ảnh và tự động hóa.
Bước chuyển sang AI qua luận văn thạc sĩ
Sau khi tốt nghiệp cử nhân, Liang tiếp tục học lên thạc sĩ tại Đại học Chiết Giang. Trong thời gian này, ông chọn một hướng nghiên cứu mà vào thời điểm đó chưa thực sự phổ biến: thuật toán theo dõi mục tiêu bằng camera giá rẻ. Đây là một chủ đề quan trọng trong lĩnh vực thị giác máy tính (computer vision), với ứng dụng rộng rãi trong giám sát an ninh, xe tự hành và robot thông minh.
Luận văn thạc sĩ của Liang tập trung vào việc tối ưu hóa thuật toán theo dõi đối tượng bằng camera PTZ (Pan-Tilt-Zoom). Các loại camera này thường được sử dụng trong hệ thống giám sát, nhưng hạn chế lớn nhất của chúng là khả năng theo dõi chính xác các vật thể di chuyển nhanh hoặc thay đổi góc độ liên tục. Liang đã phát triển một thuật toán giúp cải thiện độ chính xác và tốc độ nhận diện, giảm đáng kể chi phí phần cứng cần thiết để đạt được chất lượng theo dõi cao.
Điều đáng nói là, nghiên cứu này đã đặt nền móng cho những ứng dụng AI sau này của Liang. Ông nhận ra rằng các thuật toán không chỉ giúp theo dõi đối tượng mà còn có thể được mở rộng để tạo ra các hệ thống thông minh hơn, có thể dự đoán và phân tích hành vi của con người hoặc vật thể. Đây chính là tiền đề để ông dấn thân sâu hơn vào lĩnh vực trí tuệ nhân tạo.
Tư duy đột phá và đam mê AI
Trong quá trình học tập và nghiên cứu, Liang dần bị cuốn hút bởi khả năng của học máy (machine learning) và mạng nơ-ron nhân tạo (neural networks). Ông không chỉ nghiên cứu lý thuyết mà còn thử nghiệm các mô hình thực tế, viết nhiều đoạn mã để kiểm chứng các ý tưởng của mình.
Điều khác biệt của Liang so với nhiều nghiên cứu sinh khác là ông không chỉ quan tâm đến các thuật toán AI thuần túy, mà còn chú trọng đến ứng dụng thực tế của chúng. Ông tin rằng AI không chỉ là một công cụ phân tích dữ liệu mà còn có thể thay thế con người trong nhiều nhiệm vụ phức tạp, từ tài chính đến điều khiển robot và tự động hóa sản xuất.
Chính tư duy này đã giúp Liang Wenfeng sau này có được những bước tiến vượt bậc khi thành lập DeepSeek – công ty tiên phong trong lĩnh vực AI tại Trung Quốc.
Từ tài chính đến AI – Hành trình khởi nghiệp
Sau khi hoàn thành chương trình thạc sĩ tại Đại học Chiết Giang, Liang Wenfeng không ngay lập tức dấn thân vào lĩnh vực trí tuệ nhân tạo mà lại chọn một hướng đi có vẻ không liên quan: tài chính. Quyết định này có vẻ bất ngờ đối với nhiều người, nhưng thực tế, đây lại chính là bước đệm giúp Liang nhận ra sức mạnh thực sự của AI.
Bước chân vào thế giới tài chính
Năm 2010, Liang Wenfeng gia nhập một quỹ đầu tư lớn tại Trung Quốc với vai trò chuyên gia phân tích dữ liệu. Đây là thời kỳ mà giao dịch thuật toán (algorithmic trading) và định lượng tài chính (quantitative finance) bắt đầu phát triển mạnh. Các tổ chức tài chính trên thế giới đều tìm cách ứng dụng dữ liệu lớn (big data) và học máy (machine learning) để tối ưu hóa giao dịch chứng khoán, và Liang nhanh chóng nhận ra đây là một cơ hội lớn.
Với nền tảng toán học vững chắc và khả năng lập trình xuất sắc, Liang không mất nhiều thời gian để trở thành một trong những chuyên gia hàng đầu về giao dịch định lượng. Ông giúp quỹ đầu tư này phát triển các thuật toán giao dịch tự động, sử dụng dữ liệu thị trường để dự đoán xu hướng giá cổ phiếu với độ chính xác cao hơn.
Thành lập High-Flyer Investment – Bước chuyển mình quan trọng
Sau vài năm làm việc trong ngành tài chính, Liang quyết định tự thành lập quỹ đầu tư của riêng mình mang tên High-Flyer Investment vào năm 2015. Quỹ này không hoạt động như những quỹ truyền thống dựa vào phân tích của con người, mà thay vào đó, hoàn toàn sử dụng AI để đưa ra các quyết định giao dịch.
Công nghệ cốt lõi mà Liang phát triển tại High-Flyer Investment là hệ thống giao dịch tự động dựa trên học sâu (deep learning). Thay vì dựa vào các mô hình tài chính truyền thống, hệ thống của ông sử dụng mạng nơ-ron nhân tạo để phân tích các mẫu hình giao dịch, tâm lý thị trường, tin tức tài chính và hàng loạt dữ liệu phi cấu trúc khác để dự đoán biến động giá cổ phiếu.
Kết quả thật ấn tượng: High-Flyer Investment đạt mức lợi nhuận hàng năm trên 30% trong ba năm liên tiếp, vượt xa nhiều quỹ đầu tư truyền thống. Thành công này giúp Liang khẳng định vị thế của mình trong giới tài chính, nhưng quan trọng hơn, ông nhận ra một điều:
AI không chỉ là một công cụ hỗ trợ tài chính – nó có tiềm năng thay đổi cả thế giới.
Nhận ra tiềm năng thực sự của AI
Khi ngày càng đi sâu vào giao dịch định lượng, Liang nhận ra rằng những mô hình AI mà ông phát triển không chỉ áp dụng được trong tài chính, mà còn có thể sử dụng trong nhiều lĩnh vực khác, từ xử lý ngôn ngữ tự nhiên (NLP), thị giác máy tính, đến tự động hóa công nghiệp.
Năm 2019, Liang bắt đầu dành nhiều thời gian hơn để nghiên cứu về trí tuệ nhân tạo tổng quát (AGI – Artificial General Intelligence), một hướng đi tham vọng hơn rất nhiều so với các ứng dụng AI hẹp trong tài chính. Ông nhận ra rằng, mặc dù AI đã có nhiều tiến bộ đáng kể, nhưng hầu hết các hệ thống vẫn còn rất hạn chế:
- AI tài chính giỏi dự đoán thị trường, nhưng không thể hiểu được bối cảnh kinh tế sâu rộng.
- AI xử lý ngôn ngữ có thể trả lời câu hỏi, nhưng không thể thực sự “hiểu” như con người.
- AI chơi cờ có thể đánh bại đại kiện tướng, nhưng không thể áp dụng kiến thức đó vào những vấn đề khác trong đời sống.
Điều này khiến Liang nung nấu ý định tạo ra một AI thực sự thông minh, có thể hiểu, học hỏi và suy luận giống con người. Ông tin rằng AGI chính là chìa khóa để thay đổi toàn bộ nền kinh tế và xã hội.
Rời bỏ tài chính để theo đuổi giấc mơ AI
Năm 2023, sau hơn một thập kỷ làm việc trong lĩnh vực tài chính, Liang Wenfeng đưa ra một quyết định táo bạo: ông rời khỏi High-Flyer Investment, bán lại phần lớn cổ phần của mình và sử dụng số tiền này để thành lập DeepSeek – công ty tập trung hoàn toàn vào nghiên cứu và phát triển AI.
“Tôi đã dùng AI để kiếm tiền, nhưng giờ tôi muốn dùng AI để thay đổi cả thế giới.” – Liang Wenfeng.
DeepSeek ra đời với sứ mệnh phát triển AI có khả năng tư duy giống con người và cạnh tranh trực tiếp với những gã khổng lồ như OpenAI, Google DeepMind và Meta. Từ một chuyên gia tài chính, Liang Wenfeng chính thức bước vào cuộc đua AI toàn cầu, đặt nền móng cho một cuộc cách mạng công nghệ mới.
DeepSeek ra đời – Thách thức OpenAI
Sau khi rời khỏi ngành tài chính, Liang Wenfeng dành toàn bộ tâm huyết để thành lập DeepSeek, một công ty AI có tham vọng cạnh tranh trực tiếp với những gã khổng lồ như OpenAI, Google DeepMind và Meta.
Sứ mệnh của DeepSeek: AI dành cho tất cả mọi người
Ngay từ khi bắt đầu, Liang không muốn DeepSeek chỉ là một công ty AI thương mại giống như những tập đoàn công nghệ phương Tây. Ông đặt ra một triết lý rất rõ ràng:
“AI không nên là một công nghệ chỉ phục vụ cho các tập đoàn lớn. Nó phải được mở rộng cho tất cả mọi người, giúp xã hội phát triển toàn diện hơn.”
Điều này dẫn đến một hướng đi khác biệt cho DeepSeek so với OpenAI và Google: công ty theo đuổi mã nguồn mở, cung cấp các mô hình AI có khả năng cạnh tranh với GPT nhưng với chi phí thấp hơn đáng kể. Đây là một chiến lược táo bạo, bởi trong khi các công ty phương Tây kiểm soát chặt chẽ quyền truy cập vào mô hình AI tiên tiến, DeepSeek lại trao quyền sử dụng AI cho nhiều cá nhân và doanh nghiệp nhỏ trên khắp thế giới.
DeepSeek-V2 – Cột mốc đầu tiên
Năm 2024, DeepSeek ra mắt DeepSeek-V2, một mô hình AI ngôn ngữ lớn (LLM – Large Language Model) với 236 tỷ tham số, có khả năng hiểu và tạo nội dung không thua kém GPT-4 của OpenAI.
Điều làm thế giới công nghệ bất ngờ không chỉ là hiệu suất của DeepSeek-V2, mà còn là chi phí đào tạo cực thấp. Nhờ tối ưu hóa thuật toán và tận dụng hệ thống siêu máy tính nội địa của Trung Quốc, DeepSeek chỉ cần 15 triệu USD để phát triển mô hình này – thấp hơn nhiều so với hàng tỷ USD mà OpenAI đã chi để huấn luyện GPT-4.
DeepSeek-V2 nhanh chóng trở nên phổ biến, đặc biệt là tại Trung Quốc và các nước đang phát triển. Không giống như ChatGPT – vốn bị kiểm soát chặt chẽ về quyền truy cập và giá thành, DeepSeek-V2 cung cấp bản miễn phí với hiệu suất cao, thu hút hàng triệu người dùng chỉ trong vài tháng.
Nhưng Liang Wenfeng chưa dừng lại ở đó.
DeepSeek-R1 – Đối thủ thực sự của ChatGPT
Bước đột phá thực sự của DeepSeek đến vào năm 2025, khi công ty công bố DeepSeek-R1, một mô hình AI khổng lồ với 671 tỷ tham số – vượt trội so với tất cả các mô hình hiện có trên thế giới. Điều đáng kinh ngạc nhất là chi phí đào tạo DeepSeek-R1 chỉ rơi vào 5,6 triệu USD, một con số khiến cả ngành công nghệ sửng sốt.
So sánh với các đối thủ:
- GPT-5 của OpenAI được cho là có khoảng 500 tỷ tham số, nhưng tiêu tốn hơn 10 tỷ USD để đào tạo.
- Gemini Ultra của Google (trước đây là Bard) có khoảng 540 tỷ tham số và chi phí lên đến 12 tỷ USD.
- Claude 3 của Anthropic sử dụng mô hình tối ưu hơn, nhưng vẫn không thể đạt đến mức độ phức tạp của DeepSeek-R1.
Vậy làm thế nào DeepSeek có thể làm được điều này với chi phí thấp hơn hàng nghìn lần?
Chiến lược “chơi khác” của Liang Wenfeng
Thay vì sử dụng GPU NVIDIA đắt đỏ như OpenAI và Google, DeepSeek tận dụng nền tảng phần cứng nội địa Trung Quốc, bao gồm các chip AI do chính họ phát triển. Họ cũng tối ưu hóa việc huấn luyện AI bằng cách:
- Tăng hiệu suất tính toán bằng các thuật toán nén dữ liệu tiên tiến.
- Sử dụng mô hình hỗn hợp chuyên gia (Mixture of Experts – MoE), giúp DeepSeek-R1 chỉ kích hoạt một phần nhỏ của mạng nơ-ron trong mỗi tác vụ, tiết kiệm năng lượng và tài nguyên tính toán.
- Hợp tác với các trường đại học và viện nghiên cứu để tận dụng nguồn nhân lực AI hàng đầu của Trung Quốc.
Kết quả là DeepSeek-R1 không chỉ mạnh mẽ hơn mà còn rẻ hơn và dễ tiếp cận hơn so với ChatGPT.
DeepSeek-R1 gây bão toàn cầu
Ngay sau khi ra mắt, DeepSeek-R1 nhanh chóng leo lên vị trí ứng dụng AI miễn phí số một trên App Store Mỹ, vượt qua cả ChatGPT của OpenAI. Hàng triệu người dùng trên toàn cầu đổ xô tải về DeepSeek-R1 để trải nghiệm, đặc biệt là các nhà phát triển phần mềm, doanh nghiệp nhỏ và sinh viên – những người trước đây gặp khó khăn khi tiếp cận AI mạnh mẽ do giá thành cao.
Nhiều tập đoàn lớn tại Trung Quốc và châu Á bắt đầu chuyển từ GPT-4 sang DeepSeek-R1, tạo ra một làn sóng thay đổi lớn trong ngành công nghệ AI. Điều này khiến OpenAI và Google thực sự lo lắng, vì họ đang đối mặt với một đối thủ có khả năng cung cấp AI mạnh mẽ với giá thành rẻ hơn gấp nhiều lần.
DeepSeek và cuộc đua AI tương lai
Với DeepSeek-R1, Liang Wenfeng không chỉ muốn đánh bại ChatGPT mà còn hướng tới mục tiêu xa hơn: phát triển Trí tuệ Nhân tạo Tổng quát (AGI) – một dạng AI có khả năng suy nghĩ và học hỏi như con người.
Ông tin rằng AGI sẽ thay đổi toàn bộ nền kinh tế và xã hội, và DeepSeek sẽ là công ty tiên phong trong lĩnh vực này. Các chuyên gia dự đoán rằng nếu DeepSeek tiếp tục giữ vững lợi thế về chi phí và công nghệ, họ có thể vượt qua OpenAI trong vòng 5 năm tới.
Liệu DeepSeek có thể trở thành “gã khổng lồ AI” mới, đe dọa vị thế của OpenAI? Câu trả lời vẫn còn bỏ ngỏ, nhưng chắc chắn một điều: Liang Wenfeng và DeepSeek đã khiến cả thế giới AI phải dè chừng.
