Nếu cuộc chiến thuế quan kéo dài, nền kinh tế Việt Nam có thể bị tổn thất bao nhiêu?

Chiến tranh thương mại kéo dài có thể gây ra những tác động nghiêm trọng đối với nền kinh tế Việt Nam, đặc biệt là trong bối cảnh Việt Nam phụ thuộc nhiều vào thương mại quốc tế. Từ xuất khẩu, đầu tư nước ngoài đến chuỗi cung ứng, tất cả các lĩnh vực đều có thể chịu tổn thất lớn. Bài viết này sẽ phân tích những thiệt hại tiềm năng đối với nền kinh tế Việt Nam nếu chiến tranh thương mại kéo dài, đồng thời đưa ra các ví dụ minh họa cụ thể.

Những tổn thất kinh tế tiềm ẩn

Thứ nhất: Sụt giảm kim ngạch xuất khẩu

Xuất khẩu là động lực quan trọng của nền kinh tế Việt Nam. Nếu chiến tranh thương mại kéo dài, các mặt hàng chủ lực như dệt may, điện tử, gỗ và thủy sản có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Ví dụ:

• Năm 2019, khi Mỹ áp thuế lên hàng hóa Trung Quốc, nhiều công ty đã chuyển sản xuất sang Việt Nam. Tuy nhiên, nếu Mỹ tiếp tục áp thuế lên Việt Nam để kiểm soát nhập khẩu, xuất khẩu của Việt Nam có thể giảm mạnh.
• Theo Bộ Công Thương, nếu Mỹ áp thuế 25% lên hàng dệt may Việt Nam, kim ngạch xuất khẩu ngành này có thể giảm 20-30%.

Thứ hai: Ảnh hưởng đến đầu tư nước ngoài (FDI)

FDI đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam. Tuy nhiên, chiến tranh thương mại kéo dài có thể khiến các nhà đầu tư thận trọng hơn trong việc mở rộng sản xuất tại Việt Nam.

Ví dụ:

• Nếu chuỗi cung ứng toàn cầu bị gián đoạn, các tập đoàn như Samsung, Intel có thể xem xét di dời một phần hoạt động sang các nước khác như Ấn Độ hoặc Mexico, làm giảm dòng vốn đầu tư vào Việt Nam.
• Năm 2023, dòng vốn FDI vào Việt Nam giảm 5% do bất ổn thương mại và rủi ro từ chính sách thuế của các nước lớn.

Thứ ba: Biến động việc làm và thu nhập

Khi xuất khẩu giảm và đầu tư nước ngoài chậm lại, việc làm tại các ngành sản xuất như dệt may, da giày, điện tử sẽ bị ảnh hưởng.

Ví dụ:

• Nếu ngành dệt may mất đơn hàng từ Mỹ và EU do chiến tranh thương mại, khoảng 500.000 lao động có thể bị mất việc hoặc giảm thu nhập.
• Trong cuộc khủng hoảng tài chính 2008-2009, khi xuất khẩu giảm 10%, tỷ lệ thất nghiệp tại các khu công nghiệp tăng lên 7%, cho thấy sự nhạy cảm của thị trường lao động Việt Nam trước biến động thương mại.

Thứ tư: Mất ổn định chuỗi cung ứng

Việt Nam phụ thuộc nhiều vào nguyên liệu nhập khẩu từ Trung Quốc để sản xuất hàng xuất khẩu. Nếu thương mại với Trung Quốc bị gián đoạn do căng thẳng kéo dài, sản xuất trong nước sẽ gặp nhiều khó khăn.

Ví dụ:

• Ngành điện tử của Việt Nam nhập 60% linh kiện từ Trung Quốc. Nếu chuỗi cung ứng này bị đứt gãy, các công ty sản xuất điện thoại, máy tính có thể bị đình trệ.
• Ngành chế biến gỗ cũng gặp khó khăn vì 70% nguyên liệu nhập khẩu từ Trung Quốc và các nước lân cận.

Thứ năm: Rủi ro từ lạm phát và tỷ giá

Khi nguồn cung nguyên liệu bị gián đoạn và chi phí nhập khẩu tăng, giá cả hàng hóa trong nước có thể leo thang, gây áp lực lạm phát.

Ví dụ:

• Nếu chiến tranh thương mại làm tăng giá nguyên liệu đầu vào 10-15%, giá thành sản xuất cũng sẽ tăng tương ứng, đẩy lạm phát lên mức 5-6% mỗi năm.
• Đồng VND có thể chịu áp lực mất giá nếu dòng vốn FDI suy giảm và xuất khẩu yếu đi, làm giảm niềm tin của nhà đầu tư nước ngoài.

Giải pháp để giảm thiểu tổn thất kinh tế

Thứ nhất: Đa dạng hóa thị trường xuất khẩu

Việt Nam cần mở rộng thị trường xuất khẩu sang các nước EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, ASEAN để giảm sự phụ thuộc vào Mỹ và Trung Quốc.

Ví dụ:

• Hiệp định EVFTA giúp Việt Nam gia tăng xuất khẩu sang EU với mức thuế ưu đãi, giảm thiểu tác động từ chiến tranh thương mại Mỹ-Trung.

Thứ hai: Phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ

Giảm sự phụ thuộc vào linh kiện nhập khẩu từ Trung Quốc bằng cách đầu tư vào sản xuất trong nước.

Ví dụ:

• Các công ty như VinFast đã bắt đầu xây dựng hệ sinh thái sản xuất linh kiện ô tô trong nước, giúp giảm bớt sự phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu.

Thứ ba: Tăng cường năng lực cạnh tranh

Việt Nam cần nâng cao chất lượng sản phẩm, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ để gia tăng giá trị gia tăng của sản phẩm xuất khẩu.

Ví dụ:

• Xuất khẩu cà phê chế biến thay vì cà phê thô giúp Việt Nam gia tăng giá trị xuất khẩu, giảm tác động từ biến động thương mại.

Thứ tư: Ổn định tỷ giá và kiểm soát lạm phát

Ngân hàng Nhà nước cần có chính sách linh hoạt để ổn định tỷ giá VND, kiểm soát lạm phát trong trường hợp dòng vốn FDI và xuất khẩu bị ảnh hưởng.

Ví dụ:

• Thái Lan đã áp dụng chính sách tiền tệ linh hoạt để duy trì ổn định kinh tế trong bối cảnh căng thẳng thương mại toàn cầu.

Thứ năm: Đẩy mạnh đầu tư vào công nghệ và chuyển đổi số

Việt Nam cần khuyến khích các doanh nghiệp áp dụng công nghệ mới để tăng năng suất và giảm chi phí sản xuất.

Ví dụ:

• Singapore đã đầu tư mạnh vào AI và tự động hóa, giúp nước này duy trì tăng trưởng kinh tế dù gặp bất ổn thương mại.

 Kết luận

Chiến tranh thương mại kéo dài có thể gây ra nhiều tổn thất lớn cho nền kinh tế Việt Nam, từ sụt giảm xuất khẩu, mất việc làm đến bất ổn chuỗi cung ứng và lạm phát gia tăng. Tuy nhiên, Việt Nam có thể giảm thiểu rủi ro bằng cách đa dạng hóa thị trường, phát triển công nghiệp hỗ trợ, nâng cao năng lực cạnh tranh và thúc đẩy đổi mới công nghệ. Nếu thực hiện tốt các chiến lược này, Việt Nam có thể duy trì tăng trưởng kinh tế bền vững dù đối mặt với nhiều thách thức thương mại toàn cầu.