Tại sao Donald Trump áp đặt thuế quan lên các quốc gia trên thế giới?

Chính sách thuế quan của Donald Trump không chỉ là một biện pháp bảo hộ đơn thuần mà còn là một phần trong chiến lược kinh tế và chính trị rộng lớn hơn. Các quyết định này phản ánh triết lý “America First” (Nước Mỹ trên hết) của Trump, với mục tiêu chính là tái cân bằng quan hệ thương mại, bảo vệ nền sản xuất trong nước, và củng cố vị thế của Mỹ trên trường quốc tế.

Dưới đây là những lý do chính:

Thứ nhất: Giảm thâm hụt thương mại của Mỹ

Thâm hụt thương mại (khi nhập khẩu nhiều hơn xuất khẩu) là một trong những vấn đề lớn mà Trump muốn giải quyết.

• Trump cho rằng thâm hụt thương mại là dấu hiệu của một nền kinh tế bị mất cân bằng và bị các nước khác lợi dụng.
• Trung Quốc là mục tiêu chính, vì trong nhiều năm liền, Mỹ thâm hụt hàng trăm tỷ USD mỗi năm với Trung Quốc (375-420 tỷ USD).
• Mỹ cũng có thâm hụt thương mại với EU, Mexico, Canada, Nhật Bản và Hàn Quốc, khiến Trump áp thuế lên nhiều mặt hàng từ các nước này.
• Cách tiếp cận của Trump:
  • Áp thuế lên hàng nhập khẩu để tăng giá thành và khiến hàng hóa Mỹ trở nên hấp dẫn hơn đối với người tiêu dùng trong nước.
  • Ép các nước khác phải mua thêm hàng hóa Mỹ để cân bằng cán cân thương mại.

➡ Kết quả: Thâm hụt thương mại với Trung Quốc có giảm trong một số giai đoạn, nhưng nhìn chung, thâm hụt tổng thể của Mỹ không giảm nhiều vì hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc bị thay thế bằng nhập khẩu từ các nước khác như Việt Nam, Mexico, Ấn Độ.

Thứ hai: Thúc đẩy sản xuất trong nước & bảo vệ việc làm

Trump tin rằng toàn cầu hóa và các hiệp định thương mại trước đây đã khiến nhiều công ty Mỹ chuyển nhà máy ra nước ngoài, làm mất việc làm trong nước.

• Các ngành như thép, nhôm, ô tô, công nghệ, may mặc bị ảnh hưởng nặng bởi cạnh tranh nước ngoài.
• Việc áp thuế giúp các công ty Mỹ có thể cạnh tranh tốt hơn với hàng nhập khẩu giá rẻ.
• Mục tiêu của Trump:
  • Khuyến khích các công ty mở lại nhà máy ở Mỹ.
  • Tạo thêm việc làm cho người lao động Mỹ, đặc biệt là ở các bang công nghiệp như Pennsylvania, Ohio, Michigan.
  • Bảo vệ nông dân Mỹ khỏi sự cạnh tranh từ nông sản nhập khẩu giá rẻ từ Mexico, Canada, và EU.

➡ Kết quả: Một số nhà máy đã quay lại Mỹ, nhưng nhiều công ty khác vẫn tiếp tục sản xuất ở nước ngoài để tránh chi phí cao hơn. Ngoài ra, thuế quan cũng làm tăng giá thành sản phẩm, ảnh hưởng đến người tiêu dùng Mỹ.

Thứ ba: Giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc

Mỹ là đối tác thương mại lớn nhất của Trung Quốc, nhưng Trump lo ngại rằng phụ thuộc quá nhiều vào hàng hóa Trung Quốc sẽ gây nguy hiểm cho nền kinh tế và an ninh Mỹ.

• Trung Quốc kiểm soát phần lớn chuỗi cung ứng linh kiện điện tử, thiết bị y tế, đất hiếm, gây rủi ro cho Mỹ trong trường hợp xung đột.
• Trump muốn chuyển chuỗi cung ứng ra khỏi Trung Quốc, khuyến khích công ty Mỹ nhập hàng từ các nước khác như Ấn Độ, Việt Nam, Mexico.
• Ngoài ra, cuộc chiến thương mại còn gắn liền với cạnh tranh công nghệ, với việc Trump cấm Huawei và hạn chế Trung Quốc tiếp cận công nghệ Mỹ.

➡ Kết quả: Một số công ty chuyển sản xuất sang các nước khác, nhưng Trung Quốc vẫn đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Thứ tư: Trừng phạt hành vi thương mại không công bằng

Chính quyền Trump cáo buộc nhiều quốc gia, đặc biệt là Trung Quốc, có hành vi thương mại không công bằng, gồm:

• Trộm cắp sở hữu trí tuệ: Trung Quốc bị cáo buộc ép buộc các công ty Mỹ phải chuyển giao công nghệ khi muốn đầu tư vào nước này.
• Trợ cấp doanh nghiệp nhà nước: Chính phủ Trung Quốc hỗ trợ các công ty nội địa, tạo ra sự cạnh tranh không lành mạnh.
• Bán phá giá: Trung Quốc bị cáo buộc bán hàng hóa giá rẻ (đặc biệt là thép, nhôm) ra thị trường thế giới để giết chết đối thủ cạnh tranh.
• Hạn chế hàng Mỹ vào Trung Quốc: Trung Quốc đánh thuế cao và đặt nhiều rào cản kỹ thuật với hàng Mỹ.

➡ Kết quả: Mỹ áp thuế lên hàng trăm tỷ USD hàng hóa Trung Quốc, dẫn đến cuộc chiến thương mại lớn nhất lịch sử giữa hai nước.

Thứ năm: Dùng thuế quan làm công cụ đàm phán

Trump không chỉ dùng thuế quan để bảo hộ nền kinh tế Mỹ mà còn sử dụng nó như một vũ khí trong đàm phán thương mại.

• Với Canada & Mexico, Trump áp thuế thép & nhôm để ép họ ký Hiệp định USMCA (thay thế NAFTA), có lợi hơn cho Mỹ.
• Với Trung Quốc, Mỹ gây áp lực để buộc Bắc Kinh ký Thỏa thuận thương mại giai đoạn 1 (2020), trong đó Trung Quốc phải cam kết mua thêm 200 tỷ USD hàng Mỹ.
• Với EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, Trump đe dọa đánh thuế ô tô để ép các nước này mở cửa thị trường cho hàng hóa Mỹ.

➡ Kết quả: Mỹ đạt được một số nhượng bộ từ các nước khác, nhưng nhiều đồng minh không hài lòng, khiến quan hệ ngoại giao căng thẳng.

Thứ sáu: Đảm bảo an ninh quốc gia

Trump cho rằng một số ngành công nghiệp có vai trò quan trọng với an ninh quốc gia, đặc biệt là thép, nhôm, công nghệ cao, vi mạch.

• Nếu Mỹ phụ thuộc vào thép, nhôm nhập khẩu, quân đội Mỹ có thể gặp rủi ro khi có chiến tranh.
• Công nghệ cao, đặc biệt là AI, vi mạch, 5G, là lĩnh vực cạnh tranh chiến lược giữa Mỹ và Trung Quốc.
• Mỹ hạn chế Trung Quốc tiếp cận công nghệ Mỹ, cấm Huawei và các công ty Trung Quốc khác khỏi thị trường Mỹ.

➡ Kết quả: Mỹ bảo vệ được một số ngành công nghiệp chiến lược, nhưng khiến quan hệ với Trung Quốc trở nên xấu hơn.

Thứ bảy: Thực hiện chính sách “Nước Mỹ trên hết” (America First)

Chính sách thương mại của Trump phản ánh triết lý “Nước Mỹ trên hết”, với mục tiêu:

• Bảo vệ lợi ích của người lao động và doanh nghiệp Mỹ.
• Tái đàm phán các thỏa thuận thương mại để đảm bảo Mỹ không bị thiệt hại.
• Giảm vai trò của Mỹ trong thương mại toàn cầu, tập trung vào phát triển kinh tế trong nước.

➡ Kết quả: Dù chính sách này giúp một số ngành công nghiệp Mỹ phát triển, nhưng cũng làm mất lòng các đồng minh và gây ra nhiều bất ổn trong thương mại quốc tế.

Kết luận

Mặc dù Trump tin rằng thuế quan giúp đưa nền kinh tế Mỹ về thế cân bằng hơn, nhưng chúng cũng gây ra nhiều hệ quả tiêu cực như giá cả tăng cao, chuỗi cung ứng bị gián đoạn, và căng thẳng với đồng minh. Dù Trump rời nhiệm sở, nhiều chính sách thương mại của ông vẫn tiếp tục ảnh hưởng đến nền kinh tế toàn cầu