Trung Quốc có trả đũa bằng cách cấm các công ty Mỹ hoạt động ở Trung Quốc không?

Căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đã leo thang trong nhiều năm qua, với việc cả hai nước áp đặt các biện pháp thuế quan và hạn chế thương mại lẫn nhau. Một trong những câu hỏi đặt ra là liệu Trung Quốc có thể trả đũa bằng cách cấm các công ty Mỹ hoạt động tại nước này hay không? Bài viết này sẽ phân tích khả năng này, tác động của nó đối với nền kinh tế Trung Quốc, Mỹ, và các công ty đa quốc gia.

Các biện pháp trả đũa có thể có của Trung Quốc

Thứ nhất: Cấm hoàn toàn hoặc hạn chế hoạt động của công ty Mỹ

• Trung Quốc có thể đưa ra danh sách đen các công ty Mỹ, tương tự như cách Mỹ đã làm với Huawei.
• Các biện pháp có thể bao gồm rút giấy phép kinh doanh, hạn chế quyền tiếp cận thị trường hoặc áp đặt các yêu cầu khắt khe hơn đối với các công ty Mỹ.
• Một số công ty có thể bị nhắm đến bao gồm Apple, Microsoft, Tesla và các tập đoàn công nghệ lớn.

Thứ hai: Gia tăng quy định và kiểm soát

• Trung Quốc có thể áp đặt các quy định chặt chẽ hơn về bảo mật dữ liệu, kiểm soát xuất nhập khẩu và tiêu chuẩn an toàn sản phẩm đối với công ty Mỹ.
• Các cuộc điều tra chống độc quyền có thể được sử dụng để gây áp lực lên những doanh nghiệp lớn như Qualcomm, Intel và Boeing.

Thứ ba: Thúc đẩy doanh nghiệp nội địa thay thế công ty Mỹ

• Trung Quốc có thể đẩy mạnh chiến lược “tự lực tự cường” bằng cách hỗ trợ doanh nghiệp nội địa trong các ngành công nghệ cao.
• Các tập đoàn như Huawei, Xiaomi, Baidu có thể nhận được ưu đãi để thay thế các đối thủ Mỹ trong thị trường nội địa.

Tác động đối với doanh nghiệp Mỹ

Thứ nhất: Ảnh hưởng đến lợi nhuận và thị phần

• Trung Quốc là một thị trường quan trọng đối với nhiều công ty Mỹ. Ví dụ, Apple có đến 20% doanh thu toàn cầu từ Trung Quốc.
• Tesla cũng coi Trung Quốc là thị trường trọng điểm cho xe điện, với một nhà máy sản xuất lớn tại Thượng Hải.
• Nếu bị cấm hoặc hạn chế hoạt động, các công ty này sẽ mất doanh thu, mất thị phần và ảnh hưởng đến giá cổ phiếu.
• Theo số liệu từ Phòng Thương mại Mỹ, tổng doanh thu của các công ty Mỹ tại Trung Quốc đạt hơn 500 tỷ USD mỗi năm.

Thứ hai: Ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng toàn cầu

• Nhiều công ty Mỹ, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ, phụ thuộc vào linh kiện từ Trung Quốc.
• Nếu Trung Quốc hạn chế xuất khẩu hoặc áp đặt các rào cản, giá cả linh kiện sẽ tăng, làm gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu.
• Ví dụ, Apple lắp ráp phần lớn iPhone tại Trung Quốc thông qua Foxconn. Nếu hoạt động này bị gián đoạn, Apple sẽ phải tìm kiếm các địa điểm sản xuất thay thế như Ấn Độ hoặc Việt Nam, nhưng chi phí sẽ cao hơn.
• Theo số liệu từ Viện Nghiên cứu Kinh tế Quốc tế Peterson, nếu chuỗi cung ứng bị gián đoạn, chi phí sản xuất của Apple có thể tăng 10-15%.
  Tác động đối với nền kinh tế Trung Quốc

Thứ nhất:  Mất vốn đầu tư nước ngoài

• Việc cấm hoặc hạn chế các công ty Mỹ có thể làm giảm niềm tin của nhà đầu tư nước ngoài vào thị trường Trung Quốc.
• Các công ty châu Âu và Nhật Bản có thể lo ngại rằng họ cũng sẽ trở thành mục tiêu trong tương lai, dẫn đến việc giảm đầu tư vào Trung Quốc.
• Theo dữ liệu của Bộ Thương mại Trung Quốc, đầu tư nước ngoài vào Trung Quốc trong năm 2023 giảm 9% so với năm trước, một phần do căng thẳng thương mại.

Thứ hai: Ảnh hưởng đến việc làm và kinh tế nội địa

• Các công ty Mỹ không chỉ mang lại doanh thu mà còn tạo ra hàng triệu việc làm cho người lao động Trung Quốc.
• Ví dụ, nhà máy của Tesla tại Thượng Hải thuê hơn 10.000 công nhân và tạo ra một chuỗi cung ứng rộng lớn.
• Nếu các công ty này bị cấm, hàng trăm nghìn lao động có thể mất việc, ảnh hưởng đến nền kinh tế nội địa.

Ví dụ lịch sử về biện pháp trả đũa thương mại

Thứ nhất: Năm 2010, Trung Quốc hạn chế xuất khẩu đất hiếm sang Nhật Bản để trả đũa căng thẳng ngoại giao, khiến ngành công nghiệp Nhật gặp khó khăn.

Thứ hai: Năm 2017, Trung Quốc trừng phạt kinh tế Hàn Quốc khi nước này triển khai hệ thống phòng thủ tên lửa THAAD của Mỹ, làm suy giảm doanh thu của các công ty Hàn tại Trung Quốc như Lotte và Hyundai.

Thứ ba: Điều này cho thấy Trung Quốc đã từng sử dụng các biện pháp thương mại để trả đũa, nhưng cũng có rủi ro phản tác dụng nếu làm tổn hại đến chính nền kinh tế của mình.

Trung Quốc có thực sự muốn cấm các công ty Mỹ không?

Thứ nhất: Mặc dù Trung Quốc có thể thực hiện các biện pháp trả đũa, nhưng việc cấm hoàn toàn các công ty Mỹ sẽ gây tổn thất lớn cho chính nước này.

Thứ hai: Thay vì cấm hoàn toàn, Trung Quốc có thể chọn cách gây áp lực gián tiếp, như kiểm soát chặt chẽ hơn hoạt động kinh doanh, hỗ trợ doanh nghiệp nội địa và thúc đẩy hợp tác với các nước khác.

Thứ ba: Trung Quốc cũng đang tìm cách mở rộng ảnh hưởng kinh tế thông qua Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI), do đó không muốn làm mất đi hình ảnh của mình trên trường quốc tế.

Đánh giá tác động dài hạn và kịch bản tương lai

• Kịch bản 1: Trung Quốc cấm hoàn toàn các công ty Mỹ: Nền kinh tế Trung Quốc có thể chịu tổn thất lớn trong ngắn hạn, mất đi đầu tư nước ngoài, nhưng sẽ thúc đẩy ngành công nghiệp nội địa phát triển.
• Kịch bản 2: Hạn chế từng phần: Trung Quốc có thể chọn cách áp đặt các rào cản gián tiếp, khiến công ty Mỹ giảm đầu tư một cách tự nhiên.
• Kịch bản 3: Đàm phán và hạ nhiệt căng thẳng: Trong dài hạn, Trung Quốc có thể ưu tiên giải quyết tranh chấp thông qua đối thoại nhằm duy trì môi trường đầu tư ổn định.

Kết luận

Trung Quốc có thể sử dụng biện pháp trả đũa đối với các công ty Mỹ, nhưng việc cấm hoàn toàn là không khả thi do ảnh hưởng tiêu cực đến chính nền kinh tế Trung Quốc. Thay vào đó, Trung Quốc có thể áp đặt các biện pháp kiểm soát chặt chẽ hơn hoặc hỗ trợ doanh nghiệp nội địa để cạnh tranh với công ty Mỹ. Tuy nhiên, bất kỳ hành động nào cũng sẽ có rủi ro và cần được cân nhắc kỹ lưỡng để tránh làm tổn hại đến chính nền kinh tế Trung Quốc.