Việc Mỹ áp thuế có thể làm giảm dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào Việt Nam không?

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đầy biến động, Việt Nam đã trở thành điểm đến hấp dẫn cho các nhà đầu tư nước ngoài nhờ vào môi trường kinh doanh ổn định, lực lượng lao động dồi dào và các hiệp định thương mại tự do (FTA) quan trọng. Tuy nhiên, sự thay đổi trong chính sách thương mại của Hoa Kỳ, đặc biệt là việc áp thuế đối với hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam, đang đặt ra những thách thức không nhỏ. Việc này có thể ảnh hưởng đến dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào Việt Nam cũng như khả năng duy trì vị thế của quốc gia trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Bài viết này sẽ phân tích tác động tiềm tàng của các biện pháp thuế quan từ Mỹ đối với dòng vốn FDI vào Việt Nam, phản ứng của các doanh nghiệp và chính phủ, cũng như đề xuất các biện pháp ứng phó để duy trì sự ổn định và phát triển kinh tế.

Tổng quan về tình hình FDI vào Việt Nam đến tháng 2/2025

Theo số liệu từ Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), tính đến hết tháng 2/2025, tổng vốn đầu tư nước ngoài đăng ký vào Việt Nam đạt hơn 6,9 tỷ USD, tăng 35,5% so với cùng kỳ năm trước. Vốn thực hiện ước đạt khoảng 2,95 tỷ USD, tăng 5,4% so với cùng kỳ năm 2024.

Trong tháng 1/2025, tổng vốn đầu tư nước ngoài đăng ký vào Việt Nam đạt 4,34 tỷ USD, tăng 48,6% so với cùng kỳ năm ngoái. Điều này cho thấy Việt Nam vẫn là điểm đến hấp dẫn đối với các nhà đầu tư quốc tế, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất và công nghệ.

Tuy nhiên, một số ngành công nghiệp như dệt may, điện tử, và chế biến thực phẩm đang phải đối mặt với rủi ro từ sự thay đổi trong chính sách thương mại của Mỹ. Đặc biệt, các doanh nghiệp có thị trường xuất khẩu chủ yếu vào Hoa Kỳ sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề nếu thuế quan bị áp đặt.

Tác động tiềm tàng của việc Hoa Kỳ áp thuế

Việc Hoa Kỳ áp thuế đối với hàng hóa Việt Nam có thể tạo ra những thách thức đối với dòng vốn FDI trong các khía cạnh sau:

Thứ nhất – Chi phí sản xuất gia tăng: Nếu Mỹ áp thuế cao lên hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam, các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) sản xuất tại Việt Nam sẽ chịu áp lực chi phí lớn hơn, làm giảm lợi nhuận và có thể khiến họ cân nhắc lại kế hoạch đầu tư.

Thứ hai – Dịch chuyển dòng vốn: Các tập đoàn đa quốc gia có thể chuyển đầu tư sang các quốc gia có chi phí sản xuất thấp hơn hoặc ít bị ảnh hưởng bởi thuế quan hơn, chẳng hạn như Ấn Độ, Indonesia, hoặc Mexico.

Thứ ba – Sự suy giảm về lòng tin của nhà đầu tư: Các doanh nghiệp nước ngoài, đặc biệt là các công ty Mỹ và các nước phụ thuộc vào thị trường Mỹ, có thể chậm lại kế hoạch mở rộng sản xuất tại Việt Nam do lo ngại về rủi ro chính sách thương mại.

Thứ tư – Ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng: Việt Nam được xem là một trung tâm sản xuất thay thế cho Trung Quốc. Tuy nhiên, nếu Mỹ mở rộng áp thuế lên hàng Việt Nam, nhiều công ty có thể phải cân nhắc tìm kiếm địa điểm khác để giảm thiểu tác động. Điều này có thể dẫn đến việc mất đi các đơn hàng lớn và giảm cơ hội thu hút vốn FDI mới.

Phản ứng của các doanh nghiệp và nhà đầu tư

Theo một khảo sát của Phòng Thương mại Hoa Kỳ tại Việt Nam (AmCham), phần lớn các nhà sản xuất Hoa Kỳ tại Việt Nam dự kiến sẽ phải sa thải nhân công nếu chính quyền Hoa Kỳ áp đặt thuế quan. Cụ thể:

Thứ nhất : Gần hai phần ba các nhà sản xuất dự đoán sẽ có khả năng sa thải nhân công.

Thứ hai :  Khoảng 41% các doanh nghiệp đang xem xét đa dạng hóa khỏi thị trường Hoa Kỳ để tránh tác động từ chính sách thuế quan mới.

Thứ ba: 81% số doanh nghiệp lo ngại thuế quan sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến chuỗi cung ứng của họ tại Việt Nam.

Ngoài ra, các nhà đầu tư từ Hàn Quốc, như Samsung, cũng bày tỏ lo ngại về việc thuế quan có thể làm gián đoạn đầu tư và sản xuất tại Việt Nam. Các công ty điện tử và dệt may có thể chịu ảnh hưởng nặng nề nhất do xuất khẩu sang Mỹ chiếm tỷ trọng lớn trong doanh thu của họ.

Các doanh nghiệp Nhật Bản và châu Âu cũng đang cân nhắc các phương án tái cấu trúc chuỗi cung ứng để giảm thiểu tác động từ rủi ro thuế quan, trong đó bao gồm việc chuyển một phần sản xuất sang các nước khác trong khu vực ASEAN.

Các biện pháp ứng phó của Việt Nam

Để duy trì dòng vốn FDI, Chính phủ Việt Nam có thể thực hiện một số biện pháp sau:

Thứ nhất – Đẩy mạnh đa dạng hóa thị trường xuất khẩu: Thúc đẩy thương mại với EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, và các nước ASEAN nhằm giảm sự phụ thuộc vào thị trường Mỹ. Việc tận dụng các hiệp định thương mại tự do (FTA) như EVFTA, CPTPP sẽ giúp Việt Nam mở rộng đầu ra cho hàng hóa xuất khẩu.

Thứ hai – Cải thiện môi trường đầu tư: Tạo điều kiện thuận lợi hơn cho doanh nghiệp FDI bằng cách đơn giản hóa thủ tục hành chính, cung cấp ưu đãi thuế và cải thiện cơ sở hạ tầng, nhất là tại các khu công nghiệp trọng điểm như Bắc Ninh, Bình Dương, và Đồng Nai.

Thứ ba – Phát triển công nghiệp nội địa: Khuyến khích doanh nghiệp trong nước tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng, giảm sự phụ thuộc vào nguyên liệu và công nghệ nhập khẩu. Điều này không chỉ giúp gia tăng giá trị gia tăng nội địa mà còn làm giảm rủi ro từ biến động chính sách thương mại quốc tế.

Thứ tư – Đàm phán với Hoa Kỳ: Việt Nam có thể làm việc với chính quyền Mỹ để tìm kiếm các giải pháp thương mại hợp lý, chẳng hạn như chứng minh xuất xứ minh bạch hơn để tránh bị áp thuế do cáo buộc gian lận thương mại. Ngoài ra, việc hợp tác trong lĩnh vực thương mại số và công nghệ cao cũng có thể mở ra những cơ hội mới cho Việt Nam.

Thứ năm – Phát triển thị trường nội địa: Để giảm thiểu rủi ro từ biến động xuất khẩu, Việt Nam cần đẩy mạnh tiêu dùng nội địa thông qua các chính sách kích thích kinh tế, hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ mở rộng thị trường.

Kết luận

Mặc dù dòng vốn FDI vào Việt Nam trong hai tháng đầu năm 2025 vẫn tăng trưởng mạnh, việc Hoa Kỳ áp thuế có thể đặt ra những thách thức lớn trong thời gian tới. Nếu không có các biện pháp ứng phó phù hợp, Việt Nam có thể đối mặt với sự suy giảm dòng vốn FDI do lo ngại về chi phí sản xuất gia tăng và bất ổn thương mại. Tuy nhiên, với chính sách linh hoạt và chiến lược đa dạng hóa, Việt Nam vẫn có cơ hội duy trì vị thế là điểm đến hấp dẫn của các nhà đầu tư quốc tế. Ngoài ra, sự chủ động trong việc phát triển công nghiệp hỗ trợ và cải thiện môi trường đầu tư sẽ giúp Việt Nam giảm thiểu tác động tiêu cực từ các chính sách thương mại bất lợi của Mỹ.