Việt Nam có thể thay thế Trung Quốc trong chuỗi cung ứng toàn cầu không?

Trong bối cảnh căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc, nhiều doanh nghiệp quốc tế đang tìm kiếm các giải pháp thay thế để giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc. Việt Nam nổi lên như một điểm đến hấp dẫn nhờ chi phí lao động cạnh tranh, vị trí địa lý thuận lợi và chính sách mở cửa thương mại. Tuy nhiên, liệu Việt Nam có thể thực sự thay thế Trung Quốc trong chuỗi cung ứng toàn cầu hay không vẫn là một câu hỏi lớn. Bài viết này sẽ phân tích các lợi thế, thách thức và tiềm năng của Việt Nam trong vai trò thay thế Trung Quốc.

Lợi thế của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu

Thứ nhất: Chi phí lao động cạnh tranh

• Chi phí lao động tại Việt Nam thấp hơn so với Trung Quốc, giúp thu hút nhiều doanh nghiệp sản xuất có chi phí nhạy cảm như dệt may, điện tử và da giày.
• Mức lương tối thiểu ở Việt Nam dao động từ 150 đến 250 USD/tháng, thấp hơn nhiều so với mức trung bình 600-800 USD/tháng tại Trung Quốc.

Thứ hai: Vị trí địa lý thuận lợi

• Việt Nam nằm gần Trung Quốc, thuận tiện cho việc di dời nhà máy và duy trì chuỗi cung ứng từ các nhà cung cấp Trung Quốc.
• Hệ thống cảng biển phát triển giúp Việt Nam dễ dàng xuất khẩu hàng hóa sang các thị trường lớn như Mỹ, EU và Nhật Bản.

Thứ ba: Chính sách thương mại cởi mở

• Việt Nam đã ký kết nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA) quan trọng như CPTPP, EVFTA và RCEP, giúp giảm thuế quan và tạo lợi thế cạnh tranh cho hàng hóa xuất khẩu.
• Chính phủ Việt Nam tích cực thu hút đầu tư nước ngoài, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp và công nghệ cao.

Thứ tư: Dòng vốn FDI mạnh mẽ

• Nhiều tập đoàn lớn như Samsung, Apple, Intel, LG đã đầu tư mạnh vào Việt Nam để đa dạng hóa chuỗi cung ứng.
• Samsung đã đầu tư hơn 17 tỷ USD vào Việt Nam, biến nước này thành trung tâm sản xuất điện thoại lớn nhất của hãng.
• Apple đang mở rộng hoạt động sản xuất tại Việt Nam thông qua các đối tác như Foxconn, Luxshare và Pegatron.

 Những thách thức mà Việt Nam phải đối mặt

Thứ nhất: Quy mô sản xuất nhỏ hơn Trung Quốc

• Trung Quốc có hệ sinh thái sản xuất hoàn chỉnh với các nhà cung cấp linh kiện, nguyên liệu và dịch vụ hỗ trợ quy mô lớn.
• Việt Nam vẫn phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu từ Trung Quốc, đặc biệt trong các ngành điện tử và dệt may.

Thứ hai: Hạ tầng logistics chưa phát triển

• Hệ thống giao thông, cảng biển và kho bãi của Việt Nam chưa đạt đến mức độ tối ưu như Trung Quốc.
• Chi phí vận chuyển nội địa tại Việt Nam vẫn cao hơn do hạn chế về đường bộ, đường sắt và dịch vụ hậu cần.

Thứ ba: Chất lượng lao động và năng suất

• Năng suất lao động của Việt Nam vẫn thấp hơn Trung Quốc, do kỹ năng và trình độ tay nghề chưa đồng đều.
• Cần nhiều thời gian để đào tạo lao động đáp ứng nhu cầu của các ngành công nghệ cao như sản xuất chip bán dẫn, ô tô điện.

Thứ tư: Rủi ro về chính sách và ổn định kinh tế

• Việt Nam cần cải thiện môi trường pháp lý, giảm thủ tục hành chính để thu hút nhiều doanh nghiệp hơn.
• Chính sách thuế, quyền sở hữu trí tuệ và bảo hộ đầu tư vẫn là mối quan tâm của các doanh nghiệp nước ngoài.

 Ví dụ về xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng

Thứ nhất: Ngành điện tử

• Samsung đã chuyển phần lớn dây chuyền sản xuất điện thoại từ Trung Quốc sang Việt Nam, biến Bắc Ninh và Thái Nguyên thành trung tâm sản xuất toàn cầu của hãng.
• Apple đang mở rộng sản xuất AirPods, iPads và MacBooks tại Việt Nam thông qua các đối tác như Luxshare, Foxconn.

Thứ hai: Ngành dệt may

• Nhiều thương hiệu lớn như Nike, Adidas, Uniqlo đã chuyển một phần sản xuất từ Trung Quốc sang Việt Nam để tận dụng chi phí lao động thấp và hưởng lợi từ các hiệp định thương mại.
• Xuất khẩu dệt may của Việt Nam đạt hơn 40 tỷ USD năm 2022, chứng tỏ sức hút mạnh mẽ đối với các nhà sản xuất quốc tế.

Thứ ba: Ngành nội thất và gỗ

• Việt Nam đã trở thành nhà xuất khẩu đồ gỗ lớn nhất vào thị trường Mỹ, vượt qua cả Trung Quốc trong một số phân khúc.
• Nhiều công ty gỗ lớn như Ashley Furniture đã đầu tư mạnh vào Việt Nam để tránh thuế quan áp đặt lên hàng Trung Quốc.

Việt Nam có thể hoàn toàn thay thế Trung Quốc không?

Thứ nhất: Khả năng thay thế một phần

• Việt Nam có thể thay thế Trung Quốc trong một số ngành như điện tử tiêu dùng, dệt may, giày dép và đồ gỗ nhờ chi phí lao động thấp và lợi thế thương mại.
• Tuy nhiên, Việt Nam khó có thể thay thế hoàn toàn Trung Quốc trong các lĩnh vực công nghệ cao như sản xuất chip, ô tô điện do hạn chế về hạ tầng và chuỗi cung ứng nguyên liệu.

Thứ hai: Kết hợp với các quốc gia khác

• Xu hướng hiện nay là “Trung Quốc +1”, tức là các doanh nghiệp vẫn duy trì sản xuất tại Trung Quốc nhưng mở rộng thêm cơ sở tại Việt Nam, Ấn Độ hoặc Indonesia để giảm rủi ro.
• Việt Nam có thể hợp tác với các nước ASEAN khác để xây dựng chuỗi cung ứng đa quốc gia, tạo ra mạng lưới sản xuất linh hoạt hơn.

Giải pháp để Việt Nam nâng cao vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu

Thứ nhất: Đầu tư vào hạ tầng logistics

• Nâng cấp hệ thống cảng biển, đường cao tốc và kho vận để giảm chi phí và thời gian giao hàng.
• Phát triển các khu công nghiệp thông minh, ứng dụng công nghệ vào quản lý chuỗi cung ứng.

Thứ hai: Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao

• Đào tạo lao động có tay nghề cao, đặc biệt trong các ngành công nghệ cao như sản xuất bán dẫn, ô tô điện.
• Khuyến khích hợp tác giữa doanh nghiệp và trường đại học để nâng cao kỹ năng cho lực lượng lao động.

Thứ ba: Thu hút đầu tư vào ngành công nghiệp hỗ trợ

• Hỗ trợ doanh nghiệp trong nước phát triển các ngành công nghiệp phụ trợ như sản xuất linh kiện điện tử, cơ khí chính xác.
• Giảm thuế, hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp đầu tư vào sản xuất nguyên liệu trong nước.

Thứ tư: Cải thiện môi trường kinh doanh

• Đơn giản hóa thủ tục hành chính, cải cách chính sách thuế để tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp nước ngoài.
• Bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, đảm bảo sự minh bạch trong chính sách kinh tế.

Kết luận

Việt Nam có tiềm năng thay thế Trung Quốc trong một số lĩnh vực sản xuất, nhưng khó có thể thay thế hoàn toàn do hạn chế về hạ tầng, quy mô và năng suất lao động. Để nâng cao vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu, Việt Nam cần đầu tư mạnh vào hạ tầng, đào tạo nhân lực và phát triển công nghiệp hỗ trợ. Trong tương lai, Việt Nam có thể trở thành trung tâm sản xuất quan trọng nếu tiếp tục cải cách và mở rộng hợp tác quốc tế.